Jubileuszowy, trzydziesty numer naszego pisma, jak można przeczytać z dedykacji na stronie tytułowej, chcemy poświęcić wielkiemu Łużyczaninowi, Měrćinowi Nowakowi-Njechorńskiemu w setną rocznicę Jego urodzin i dziesiątą rocznicę śmierci. Te właśnie rocznice, jak i nasz własny skromny jubileusz, skłaniają nas do refleksji nad minionym czasem, nad wydarzeniami, które zaważyły na dzisiejszej sytuacji Łużyc oraz nad losami ludzi, którzy także wpłynęli na kształt obecnej rzeczywistości – dlatego właśnie obecny numer nosi tytuł ,,Spojrzenie w przeszłość”.
Nasz jubileusz oznacza, że światło dzienne ujrzało 10 kolejnych numerów ,,Zeszytów”. Sama postać zewnętrzna pisma i jego charakter nie uległy w tym czasie znaczniejszej metamorfozie – czasy ,,rewolucyjnych” zmian już minęły. Z kronikarskiej rzetelności i z potrzeby podsumowania własnego dorobku, naszego redakcyjnego ,,spojrzenia w przeszłość” chcieliśmy zebrać i przypomnieć nazwiska piszących dla nas autorów oraz tytuły ich artykułów – dlatego zamieszczamy bibliografię zawartości numerów ,,ZŁ” od XX do XXIX.
Specyfiką naszego pisma jest, że spotykają się w nim autorzy doświadczeni, uznani, jak i początkujący, debiutanci, studenci zainteresowani sprawami Łużyc – wszyscy jednako zaangażowani w sprawy najmniejszych słowiańskich narodów – nie inaczej jest i tym razem.
Rozpoczynamy artykułem, który przypomina dzieje Měrćina Nowaka-Njechorńskiego, jego twórczość artystyczną, pracę dziennikarską i działalność polityczną, a także jego związki z Polakami.
Spojrzeniem w nieco dalszą przeszłość jest następny artykuł, który związków polsko-łużyckich szuka na gruncie onomastyki – zarówno w polskich nazwach miejscowych, wodnych, jak i nazwiskach, dawnych i współczesnych.
Kolejne działy niniejszego numeru mówią o wydarzeniach, wydawałoby się, odległych, a jednak wciąż aktualnych, będących nieustannie tematem ożywionych dyskusji. Ostatnia wojna, czas pogardy człowieka dla człowieka, była czasem, który obnażał zarówno ludzkie słabości, jak i ukazywał wielkość ludzi wiernych swoim zasadom i ideałom. Taką niezłomność charakteru, przypłaconą życiem, zaprezentował ksiądz Alojs Andricki, o którym piszemy w tym numerze.
Publikujemy też teksty mówiące o interesującym, a nieznanym szerzej ,,łużyckim” epizodzie konspiracyjnej walki z okupantem hitlerowskim, działaniach polskich oddziałów zbrojnych na Łużycach w ostatnich, dramatycznych dniach wojny oraz o kulisach polityki emigracyjnych środowisk politycznych i rządów Polski i Czechosłowacji. Wiedząc, jak ostatecznie potoczyły się losy tej części Europy, zawsze warto jednak zastanowić się, jakie i czyje działania do tego doprowadziły, zadać sobie pozornie tylko naiwne pytanie, ,,co by było, gdyby…”.
Podobnie jak poprzednie numery naszego pisma, także i niniejszy zawiera kącik literacki – tym razem, co zrozumiałe, jest w nim opowiadanie Nowaka-Njechorńskiego. Jak zawsze, publikujemy garść łużyckich i łużycko-polskich aktualności, kronikę wydarzeń oraz recenzje. Fakty i wydarzenia, o których piszemy, świadczą o wielkim zaangażowaniu dużej grupy ludzi działających z autentycznej potrzeby serca dla wspólnej sprawy, zatem jubileuszowe ,,spojrzenie w przeszłość” pozwala nam z nadzieją i optymizmem patrzeć w przyszłość Łużyc, łużyckiej kultury i języka.
Zapraszamy do lektury.
